“Ik had willen meevliegen met de havik om mijn vader te zoeken; had hem willen vinden en thuisbrengen.”
Iedereen kent de pijn en het verdriet dat gepaard gaat met het verlies van een geliefde of een dierbare. Hoe je met deze gevoelens omgaat is echter iets heel persoonlijks. In De H van Havik biedt Helen Macdonald een intieme inkijk op haar unieke rouwproces. Deze memoir vertelt over het plotselinge verlies van haar en hoe ze daar mee omgaat door een havik in huis te nemen en het dier te temmen. Helen is valkenier en het africhten van een havik is de ultieme uitdaging voor haar. De worsteling die ze aangaat met de havik, die ze Mabel noemt, verbeeld het gevecht dat ze voert met zichzelf en met haar verdriet, het helpt haar om haar verlies te verwerken.
Weinig mensen zullen er voor kiezen om een havik te temmen als onderdeel van hun rouwproces, maar weinig mensen hebben dan ook zoveel verstand van jachtvogels als Helen Macdonald. Ze omschrijft, met het vocabulaire van een echte kenner, het hele traject dat ze doorgaat om Mabel af te richten. Praktische informatie over voeding en attributen wordt nauwkeurig aangevuld door een jargon aan vaktermen zoals “zeeg maken’ en “ruiseizoen”. Voor een buitenstaander is dat soms een beetje overweldigend. Macdonald is bijvoorbeeld zo exact in haar terminologie, wanneer ze een havikspaartje omschrijft, dat het beeld erdoor verloren raakt: “Ze zijn lei- noch duifgrijs, eerder een soort regenbuigrijs…Ik zag de grote, verwaaide poederdons van witte broekveren, de stevige stompe staart er achteraan en de fraaie gewelfde en gedraaide kleine slagpennen”. Regenbuigrijze, gedraaide slagpennen zijn niet eenvoudig voor te stellen voor een amateur. Dit verschil in kennis vormt soms dan ook een blokkade om helemaal mee te kunnen gaan in Macdonalds obsessie voor haar havik. Gelukkig is de band die Macdonald met Mabel opbouwt veel beter te begrijpen, ook voor wie niet is ingewijd in de wereld van de valkeniers. Samen gaan de twee door alle fases van hechting heen, van totale onbegrip voor elkaar naar langzaam leren vertrouwen tot volledig versmelten en uiteindelijk wederzijds respect opbouwen. Hun band is ongelofelijk intens en bijna menselijk maar Mabel blijft een grillig wild dier, wat de ontwikkelingen tussen de twee extra spannend maakt. In dit bindingsproces gaat Macdonald ook door verschillende fases van rouw heen. Eerst focust ze zich zo intensief op haar havik dat er geen ruimte meer is voor iets anders. Vervolgens loopt ze in elk obstakels dat ze tegenkomt bij het temmen van Mabel tegen zichzelf en haar pijn aan. Macdonald omschrijft op een volledige eerlijke manier al deze ontwikkelingen en als lezer mag je daardoor heel dicht bij de band komen die ze heeft met Mabel en met haar verdriet. –
Diep verwoven met haar eigen verhaal vertelt Helen ook het verhaal van T.H. White, de schrijver van de beroemde Arthur-serie die begint met de roman Het Zwaard in de Steen. Macdonald heeft al sinds haar jeugd een ambivalente obsessie voor zijn roman De Goshavik, waarin hij ook een havik probeert te temmen maar dan op zeer brute wijze. Net als Macdonald loopt ook hij tegen zichzelf aan terwijl hij worstelt met zijn havik. De toevoeging van zijn verhaallijn geeft de memoir van Macdonald een donkerder twist maar tevens ook een mythisch effect. White temt de havik met de verkeerde redenen en de verkeerde middelen maar ergens lijken zijn beweegredenen ook op die van Macdonald. Dit biedt een nieuw, grimmiger perspectief op Macdonalds eigen obsessie. Er zit iets heel rauws, bijna iets zieks aan haar verdriet en rouw. Dat was al zichtbaar in Macdonalds eigen proces maar wordt versterkt door White’s toevoeging. Het mythische aspect is al aanwezig in het verhaal doordat zowel Macdonald als White het contact met de realiteit en de wereld verloren hebben te zijn terwijl ze hun havik temmen. Dit mythische gevoel wordt versterkt door de referenties naar Arthur, Merlijn en andere literaire figuren die bijna magische ervaringen hebben met een havik.
De kracht van dit werk ligt in de volstrekte eerlijkheid waarmee Macdonald verslag doet van haar rouwproces. In een vogelvlucht neemt ze ons mee langs elke kleine stap die ze zet in haar poging om Mabel te temmen en haar verlies te verwerken. Ze laten ons zo dichtbij komen dat we iedere regenbuigrijze slagpen en iedere emotie op intieme wijze leren kennen. Ze deinst er niet voor terug om ook de donkere kant van haar verdriet en haar obsessie voor Mabel te tonen. Niks blijft ongezien, vooral ook niet de liefde en de harstocht waarmee ze schrijft over haar havik Mabel.
Sterren
Een ster voor het bizarre maar fantastische onderwerp: de relatie tussen een vrouw en een havik. Een tweede ster voor de rauwe eerlijkheid waarmee MCdonald schrijft. De derde ster voor de herkenning in het proces van rouwverwerking. Het boek is expres traag, omdat dit hoort bij de ervaring van de schrijver, maar dit maakte mij als lezer net iets te somber af en toe. Ook was het soms lastig om haar valkerij vocabulaire te volgen.